Բոլոր այս խորհուրդները բերվում են Ջ. Քրոուեսթի «Խորհուրդներ երգիչներին» գրքից: Գիրքը հրատարակվել է քսաներորդ դարի սկզբին, Մեծ Բրիտանիայում:
Երգեցողության մեջ արտասանություն և «բառեր» սովորելու, և այլնի մասին
Երգիչը պետք է համադրի երաժշտական, բանախոսական և, որոշ չափով, դերասանական արվեստները: Արտասանության մաքրությունը և շեշտադրության ճշտապահությունը ներառված են այս ուսումնառության շարքերում: Սրանք ձեռքբերելն այնքան հեշտ չէ, ինչպես շատ անհատներ են ենթադրում: Նորեկը հեշտությամբ արտասանությունը դարձնում է պակաս հստակ և բնականից ավելի արագ, շնորհիվ գրեթե անխուսափելի նյարդայնության, որն անբաժանելի է այն դրությունից, որում մենակատարը հայտնվում է հանրության մեջ, կամ այն լսարանի առջև, որի համար նա երգում է: Նրա ականջը նրան ուղեկցում է պակաս անտվանգ ձևով. իրականում, բոլոր զգայարանները, ազդվելով իր նյարդերի աննորմալ վիճակից, իրեն ծառայում են քիչ թե շատ կեղծ ձևով: Միայն մանրակրկտորեն սովորելով և ձևի, կեցվածքի ու խոսքի մանրամասներում, ինչպես նաև բեմադրվող երաժշտության մեջ վարպետանալով է, որ երգիչը կարող է իր նյարդերի դավաճանությունից վեր կանգնել, ինչպիսի ձևով էլ որ այդ դավաճանությունը փորձի արտահայտվել:
Նյարդայնություն
Մի քանի բառ նյարդայնության մասին: Հաճախ կլսեք՝ ինչպես են որոշ անհատներ իրենց գլուխները գովում, թե իրենք շատ չեն նյարդայնանում հանրային տարածքում, և գուցե նախանձեք նրանց: Միանգամից ձերբազատվեք նման ցանկացած կարծիքից: Եթե «նյարդային» ասելով ի նկատի ենք առնում «վախեցած», դա այլ բան է, և կատարելապես ճիշտ է, որ կան հարյուրավոր անհատներ, ովքեր հանրության առջև դուրս գալիս շատ չեն վախենում, հայտնվելիս ամաչկոտ չեն երևում: Բայց վախը նյարդայնության միայն մեկ ձև է:
Ես հաստատորեն հավատում եմ, որ իրական արտիստի համար անհնար է երբևէ հանդես գալ հանրության առջև առանց նյարդայնանալու: Բայց նյարդերը գործում են տարբեր ձևերով. վայելչախոս հռետորի կիրք, ով տարվում է իր թեմայով, ընտիր դերասանի «լքվածություն», ով ամբողջապես իր դերի մեջ է մտնում և իրեն նույնացնում կերպարի հետ, պերճախոս երգչի տոկուն էներգիա, ծաղկուն սոպրանոյի անսխալ և անբիծ ճարտարություն, ով իր ունկընդիրներին շլացնում է կատարման հրաշագործություններով քայլ առ քայլ… այս ամենը, իր նուրբ հմայքով, նյարդայնության շնորհիվ է լինում, այսինքն՝ ակտիվ խաղում նրբագեղ նյարդային կազմակերպվածությամբ: Այս արտիստները վախեցած չեն, ճիշտ է, բայց՝ հուզված են, ոգևորված են, գրգռված են, դուրս են ուտելու, քայլելու և քնելու իրենց սովորական վիճակից. հոգևոր մի բան նրանց մեջ բռնկում է սոսկ ֆիզիկական ուժ, ոգեշնչման մի շունչ պահում է այդ ապրող զորությունը, որն այդպես ազդում է ունկընդիրների վրա: Այս կամ այն ձևով, ամեն մեծ արտիստ միշտ նյարդային է. եթե այդպես չլիներ, նրանց զորության հիմքը կանհետանար:
Նյարդերը գործում են տարբեր ձևերով. վայելչախոս հռետորի կիրք, ընտիր դերասանի «լքվածություն», պերճախոս երգչի տոկուն էներգիա, ծաղկուն սոպրանոյի անսխալ և անբիծ ճարտարություն…
Սառը և սառնարյուն բնույթի անհատներին պակասում է արվեստի հենց կենսաշունչը, և չնայած նրանք կարող են ինքնակրթվել՝ նմանակելով մեծ արտիստներին, դա ընդհանուր առմամբ հեշտությամբ կբացահայտվի, իրոք նրբազգաց ունկընդրի կողմից, որպես նմանակում, և ոչ որպես բնագիր:
Ուստի մի ամաչեք ընդունել, որ նյարդային եք, եթե այդպես է: Նյարդը դաժան տեր է, բայց՝ ընտիր ծառա. փոխարեն թույլ տաք, որ հաղթի ձեզ, ստիպեք, որ կատարի ձեր պահանջները, և կբացահայտեք, որ «վախ» նշանակելու փոխարեն «նյարդայնությունը» նշանակում է քաջություն և զորություն, որպեսզի հնարավորինս լավ ձևով հանդես գաք:
Ուսումնասիրեք արրտասանության ճշգրտությունը և շեշտադրության պատշաճությունը երգելուց բավականին զատ: Հիշեք, որ մեծ լսարաններում և բազմաթիվ մարդկանց համար խոսելիս կամ երգելիս ամեն ձայն պետք է ունենա ոչ միայն լրացուցիչ ուժ, այլև՝ լրացուցիչ ուժգնություն: Եվ դա նշանակում է, որ երգվող բառերի մեջ ամեն ձայնավորը պետք է ուժգնանա, և ամեն բաղաձայն առաքվի առավել մեծ ճշգրտությամբ, քան դա հարկավոր է սովորական ձևով խոսելիս: Եթե երգելիս (օրինակ) «մահանալ» (“die”) բառն արտասանեիք ուղղակի այնպես, ինչպես դա խոսելիս եք անում, դուք այդ նոտաների վրա կարտաբերեիք ամենաբարակ տոնը, որը շատ տգեղ կլիներ, և այն հավանաբար հեռու չէր «գնա»: Եվ նույնը ցանկացած (անգամ «ա» [Ah] կամ «օ» [Oh]) ձայնավորի դեպքում, որի դեպքում չնայած բարակ տոն չէր արտադրվի, այն հաստատորեն կհնչեր կոշտ, եթե երգեիք հենց այնպես, ինչպես այն արտասանում եք խոսելիս:
Ձայնավորներ
Այս չնչին փոփոխության անհրաժեշտության պատճառը հետևյալն է: Յուրաքանչյուր ձայնավոր, ինչպես ցանկացած երաժշտական ձայն (քանզի ձայնավորները ոչ այլ ինչ են քան երաժշտական ձայներ) կազմված է երկու ձայներից: Միանալով առաջնային և գլխավոր ձայնին, որը նախապես լսում է ականջը՝ գալիս է երկրորդը, որը, չնայած առաջնային չէ, մյուս ձայնին տալիս է սրություն և ուժ: Այսպիսով մեր անգլերեն «Ա» [“A”] ձայնավորն իրականում Է-յ է, «Ի»-ն [“I”] Ա-յ է, «Օ»-ն [“O”]՝ Օ-ու, անգամ՝ Ը-ու (Aw-oo), «Ու»-ն [“U”]՝ Ի-յու: Իհարկե, ի նկատի չունեմ, թե անհեթեթ թվացող այս վանկերն իրականում արտահայտում են հենց այն ձայները, որոնք մենք արտաբերում ենք ձայնավորներ արտասանելիս, քանզի տառերի որևէ համադրություն չի կարող դա անել, ոչ էլ կարող է աչքին տեսանելի դարձնել մարդկային խոսքի մեջ եղող ձայնի նրբությունները: Բայց եթե փորձեք արտաբերել այս վանկերը, կտեսնեք, որ իրականում արտաբերում եք այն վանկերը, որոնք ես «թարգմանեցի» ձեզ համար:
Յուրաքանչյուր ձայնավոր (անգլերեն լեզվում) կազմված է երկու ձայնից
Խոսելիս, սովորական, թե արագ, ձայնավորի ստորադաս ձայնը գրեթե աննկատ է, այնինչ առաջնային ձայնը լսվում է կարճ ժամանակում: Բայց երգելիս կամ բանախոսելիս, երբ տոնի արտադրությունն ավելի նպատակային է, իսկ այն տարածքը, որը պետք է ձայնով լցնել՝ ավելի մեծ, կամ, այլ խոսքերով ասած՝ օդի սյունը, որ պետք է տատանվի ավելի մեծ ու ծանր է, ձայնավորի բարդ (համալիր) ձայնը չպետք է անտեսվի:
Անհնար է կանոնների ցանկացած շարան գրել, որոնց շնորհիվ ուսանողը կկարողանար հաղթահարել այս բարդությունը: Բայց ամեն մեկը, հիշելով այս կետի նկատմամբ ուշադրության կատարյալ պահանջը, կարող է հեշտորեն վարժվել արտասանության թեթևակի փոփոխությանը (ինչպես սկզբում կթվա), որը որ անհրաժեշտ է անել ձայնավորները երգելիս կամ “ore rotundo” (բարձրաձայն, hռետորաբար) լսողի համար նույն տոնով արտասանելիս, ինչպես որ այն լսվում է սովորաբար խոսելիս:
Սովորաբար սա արվում է կոկորդն ավելի բաց պահելով, խռչակը (կամ «Ադամախնձորը») հնարավորինս ցածր պահելով, և լեզվի արմատը՝ տափակ, հանգիստ, անգամ գդալի պես կոր պահելով: Այս ամենի ճշմարտացիությունը կարող է փորձարկվել՝ երգելով ցանկացած կարճ հատված, մտածված և հստակորեն, սովորաբար խոսելիս օգտագործվող արտասանությամբ, իսկ հետո այդ հատվածը կրկնել՝ ուշադրություն դարձնելով վերևում տրված հուշումներին: Սկզբում արդյունքը կլինի չոր ու ցամաք, չափավոր հեռավորությունից դժվար լսելի, և հավանաբար՝ լսողի համար խիստ անհեթեթ: Երկրորդ փորձի ժամանակ կզգաք, որ նոտաների տոնն ավելի է կլորանում և ամբողջանում, իսկ բառերը հստակորեն լսվում են սենյակի բոլոր մասերում իրենց հստակ ուժով: Ես մտածված կերպով խուսափում եմ այդպես երգվող բառերի նշմարելի տարբերությունների մասին գրելուց, որովհետև, ինչպես արդեն ասացի, տառերը չեն կարող ճշգրտորեն արտահայտել այդ աստիճան նուրբ տարբերությունները, որոնք ինչևէ այդ աստիճան կարևոր են երգչի, խոսողի և լսողի համար:
Բաղաձայններ
Բաղաձայններ արտասանելիս դրանցից յուրաքանչյուրն ընդգծեք այնքան, ինչքան որ պետք է, բայց առանց չափազանցացնելու: Հատկապես ուշադիր ձևով ամեն բառի վերջին տառը հստակորեն արտասանեք: Բայց ավելորդ աննշմար ձայն (օրինակ հայերեն ը ձայնը) մի ավելացրեք վերջին տառից հետո: Օրինակ, մի ասեք «Երբ այլ-ը շուրթեր» կամ «լուսավոր-ը օրեր» և այլն: «Հ» տառն արտասանելիս ավելորդ օդ մի ավելացրեք: «Ն», «Լ», «Մ», «Բ», «Պ» և «Վ» տառերը բոլորն էլ պետք է հստակորեն արտասանել:
Հատկապես ուշադիր ձևով ամեն բառի վերջին տառը հստակորեն արտասանեք
Խուսափեք որպես նախածանց թեթև «Ն» ձայն ավելացնել բառերին կամ երգի հատվածին: Սկսնակները հաճախ են սա անում, և նրանք դա հաճախ անում են առանց գիտակցելու: Այն արտաբերվում է որոշ տեսակի նյարդային զգացողությամբ, երբ ատամներն ու լեզուն միասին են, կարծես համոզվելու համար, որ ամեն ինչ լավ է մինչև սկսելը: Ես լսել եմ, թե ինչպես խոստումնալից երիտասարդներ երգել են այսպես. «Նսահեցրեք նրան Նհրեշտակներ Ներկնքի միջով» (“Nwaft her Rangels Nthrough the sky,”), և այլ դեպքեր:
Անգլերեն լեզուն աշխարհի բոլոր լեզուներից երգեցողության համար ամենահարմար լեզուն չէ: Ինչևէ, այն ոչ էլ այն աստիճան անտանելի է կամ անհարմար, ինչպես որ այսօր ասում են: Հին Գրերի մեծ հատվածները, որոնք Հենդելը, Մենդելսոնը և այլոք երաժշտությանն են համադրել, վկայում են ասվածի օգտին: Այնուամենայնիվ, երաժշտական խնամք է հարկավոր, երբ երգում ենք անգլերեն լեզվով, հատկապես շչական կամ սուլական հնչյուններ, օր՝ S և C արտասանելիս:
Այս «շչականներն ու սուլականները» երբեք չպետք է արտաբերվեն արագորեն, հակառակ դեպքում դրանց տգեղ արդյունքը կլսվի որպես ֆշշոցների շարան: Ուստի, սովորեք անգլերեն բառերում այս տգեղ ներգործություններից խուսափել, և նման ձայներն արտաբերել դանդաղորեն և զգուշորեն՝ նպատակ ունենալով արտասանել փափուկ և հաճելի հնչյուն, քանի որ իրոք աններելի է ունկընդրել անգլիացի երգչի, ով չի կարողանում կատարելությամբ մատուցել իր հայրենիքի երգերի և բալլադների բառերը (եթե ոչ երաժշտությունը):
Երաժիշտ 